ઈતિહાસનો સૌથી વિવાદાસ્પદ સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિક

રશિયાના સોચી શહેરમાં સાતમી ફેબ્રુઆરીથી શરૂ થયેલો વિન્ટર ઓલિમ્પિક ધારણા કરતા વધુ વિવાદાસ્પદ રહ્યો છે. સોચી શહેરમાં ઓલિમ્પિક શરૂ થવાનો હતો એ પહેલાં જ ભ્રષ્ટાચાર, સમલૈંગિક એથ્લેટના માનવાધિકારો, ઓલિમ્પિક દરમિયાન સમલૈંગિકોના અધિકારોની તરફેણ કરતા જૂથોની દેખાવ કરવાની ધમકી તેમજ રશિયા અને તેના પાડોશી દેશોના આતંકવાદી જૂથોની ધમકી જેવા કારણોસર પહેલેથી જ વિવાદમાં હતો. આ બધા વિવાદો વચ્ચે રશિયન પ્રમુખ વ્લાદિમિર પુતિને ખુલ્લા મૂકેલા ઓલિમ્પિક ઓપનિંગ સેરેમનીમાં થયેલા કેટલાક ગોટાળાંએ બળતામાં ઘી હોમવાનું કામ કર્યું છે. જોકેઆંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોના જાણકારોએ તો ત્યાં સુધી કહી દીધું છે કે, રશિયન પ્રમુખ વ્લાદિમિર પુતિને પોતાને પ્રોજેક્ટ કરવા અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે શક્તિ પ્રદર્શન કરવા ઓલિમ્પિક મંચનો દુરુપયોગ કર્યો છે.

વર્ષ 1991માં યુએસએસઆરનું વિભાજન થયું એ પછી રશિયામાં પહેલીવાર વિન્ટર ઓલિમ્પિક યોજાયો છે. વર્ષ 1980માં રશિયાના મોસ્કો શહેરમાં સમર ઓલિમ્પિકનું આયોજન કરાયું હતું. 23મી ફેબ્રુઆરીએ પૂરા થનારા 22માં વિન્ટર ઓલિમ્પિકમાં ફિગર સ્કેટિંગ, સ્કેટિંગ, સ્કિઇંગ અને સ્નો બોર્ડ જેવી કુલ 15 રમતોના 98 ઇવેન્ટ યોજાવાનું ચાલુ થઈ ગયું છે. સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિક પર પહેલેથી જ રાજકીય રંગ લાગી ગયો છે અને 23મી ફેબ્રુઆરીએ પૂર્ણાહુતિ સમારંભ યોજાશે ત્યાં સુધી તેની ગણના અત્યાર સુધીના સૌથી ‘પોલિટિકલ ઓલિમ્પિક’ તરીકે થઈ ગઈ હશે. સોચી ઓલિમ્પિકની ગણના અત્યાર સુધીના સૌથી ખર્ચાળ ઓલિમ્પિક તરીકે પણ થાય છે. સોચી ઓલિમ્પિકનું શરૂઆતનું બજેટ 12 બિલિયન યુએસ ડૉલર હતું, પરંતુ આ ઓલિમ્પિકનો ખર્ચ વધીને 51 બિલિયન અમેરિકન ડૉલર થઈ ગયો છે. સોચી ઓલિમ્પિકે વર્ષ 2008ના બેજિંગનો ખર્ચ 44 બિલિયન યુએસ ડૉલર થયો હતો, જેનો રેકોર્ડ સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિકે તોડી નાંખ્યો છે.

સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિકનું ભવ્ય ઓલિમ્પિક વિલેજ

ઓપનિંગ સેરેમનીમાં કરાયેલી આતશબાજીનું એક દૃશ્ય  

સોચી ઓલિમ્પિકના આયોજકોએ દુનિયા સામે વટ પાડી દેવા માટે હાઈ-ફાઈ ઓલિમ્પિક વિલેજ, ટેલિકોમ્યુનિકેશન, વીજળી અને ટ્રાન્સપોર્ટેશન સહિતના માળખા પાછળ બેફામ ખર્ચ કર્યો છે. જોકે, હાઈફાઈ ઓપનિંગ સેરેમનીમાં સૌથી પહેલો ગોટાળો જ ઓલિમ્પિક રિંગને લઈને સર્જાયો હતો. સોચી ઓલિમ્પિકના આયોજકોએ એવું આયોજન કર્યું હતું કે, વિશ્વના પાંચ ખંડોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતી ડિઝાઈનર ઓલિમ્પિક રિંગને ફાયરવર્ક્સની મદદથી સ્ટેજ લાવવામાં આવશે, જે ધીમે ધીમે મૂળ આકારમાં આવીને એકબીજા સાથે જોડાઈ જશે. પરંતુ તેમાંની એક રિંગ મૂળ આકારમાં આવતી જ નથી. વિશ્વ સામે વટ પાડી દેવા આતુર રશિયાનો આ ગંભીર છબરડો જોઈને ઓલિમ્પિક વિલેજમાં હાજર લોકો રીતસરના ડઘાઈ ગયા હતા. ઓપનિંગ સેરેમનીનું જીવંત પ્રસારણ કરતી રશિયાની સરકારી ચેનલ ‘રોસિયા-1’એ આ છબરડાના ફૂટેજ કટ કરવા પડ્યા હતા. રશિયાએ કબૂલ્યું છે કે, સ્ટેજ મેનેજરે પાયરોટેક્નિક્સ (આતશબાજીથી કલા-કારીગરી બતાવવાની પદ્ધતિ) પરનો કમાન્ડ ગુમાવી દેવાના કારણે આ છબરડો થયો હતો.

આ ઉપરાંત ઓલિમ્પિક ટોર્ચ લઈને આવેલા લોકોમાં અમેરિકાના પ્રમુખ બરાક ઓબામા પર વંશીય ટિપ્પણી કરનારી ફિગર સ્કેટર એથ્લેટ ઈરિના રોડનિનાનો પણ સમાવેશ થતો હતો. ઈરિનાએ સપ્ટેમ્બર, 2013માં ટ્વિટર પર બરાક ઓબામા અને મિશેલ ઓબામાની એક મોર્ફ્ડ તસવીર અપલોડ કરી હતી. એવું કહેવાય છે કે, આ તસવીરમાં ‘કેળાના ભૂખ્યા’ ઓબામાની સરખામણી પ્રતીકાત્મક રીતે વાંદરા સાથે કરાઈ હતી. આ અંગે ટ્વિટર પર વિરોધ થતા રોડનિનાએ કહ્યું હતું કે, “ફ્રિડમ ઓફ સ્પિચ એટલે ફ્રિડમ ઓફ સ્પિચ, તમે તમારું સંભાળો.” એવી જ રીતે, રશિયામાં સમલૈંગિક વિરુદ્ધ કાયદો છે અને રશિયન પોલીસ સમલૈંગિકોના અધિકારો માટે લડતા દેખાવો કરતા લોકો સામે ખૂબ કડક હાથે કામ લે છે. રશિયન સરકારે રૂઢિચુસ્તોની ખફગી નહીં વ્હોરવાના આશયથી સમલૈંગિકો વિરુદ્ધ કાયદો બનાવ્યો છે એ વાત સોચી ઓલિમ્પિકમાં સાબિત થઈ ગઈ છે. કારણ કે, ઓલિમ્પિક ઓપનિંગ સેરેમનીમાં લિના કટિના અને જુલિયા વોલ્કોવાએ ‘નોટ ગોન્ના ગેટ યુએસ’ નામનું ગીત હાથમાં હાથ પરોવીને ગાયું હતું. આ બંને ગાયિકાઓએ સ્ટેજ પર લેસ્બિયન હોવાનો અભિનય કરીને આ ગીત રજૂ કર્યું હતું.

ઓલિમ્પિક રિંગનો છબરડો 

ઓબામાના વિવાદાસ્પદ મોર્ફ્ડ પિક્ચરની ટ્વિટ

વિવાદાસ્પદ ટ્વિટ કરનારી ઈરિના રોડનિના

ઓપનિંગ સેરેમનીમાં વાંચન કરી રહેલા બ્રિટિશ ક્વિન

સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિક શરૂ થવાનો હતો એના ઘણાં સમય પહેલાંથી સમલૈંગિકોના હક્કો અને માનવાધિકારો મુદ્દે આંતરરાષ્ટ્રીય તખ્તા પર રાજકારણ રમાવાનું શરૂ થઈ ગયું હતું. અમેરિકાના પ્રમુખ બરાક ઓબામાએ સમલૈંગિકોના અધિકારો મુદ્દે સોચીમાં હાજરી આપવાનું ટાળીને ફક્ત એક પ્રતિનિધિમંડળ મોકલીને સંતોષ માન્યો હતો. જર્મનીના ચાન્સેલર એન્જેલા મર્કલ અને બ્રિટનના વડાપ્રધાન ડેવિડ કેમરૂન સહિત વિશ્વના કેટલાક દેશોએ સોચીમાં કોઈને કોઈ કારણોસર હાજરી નહીં આપીને રશિયાને નીચું દેખાડવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. બ્રિટનના પ્રિન્સેસ એને ઓપનિંગ સેરેમનીમાં હાજરી આપી હતી, પરંતુ તેઓ સ્ટેજ પરના કાર્યક્રમનો આનંદ લેવાના બદલે પુસ્તક વાંચતા નજરે પડ્યા હતા. જોકે, સોચી ઓલિમ્પિકમાં યુનાઈટેડ નેશન્સના સેક્રેટરી જનરલ બાન કી મૂન તેમજ ચીન, જાપાન સહિતના કુલ 66 દેશના વડાએ હાજરી આપી હતી.

સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિકમાં અનેક છબરડાં થયા તો થયા જ છે, એની સાથે ઓલિમ્પિક વિલેજમાં એથ્લેટ અને પત્રકારો માટેનું આયોજન પણ અત્યંત અણઘડ હતું. પરિણામે વિવિધ દેશોના એથ્લેટ અને પત્રકારોએ ટ્વિટર જેવી સોશિયલ નેટવર્કિંગ સાઈટ્સની મદદથી જાતભાતના નિવેદનો અને પિક્ચર અપલોડ કરીને રશિયાની પરેશાનીમાં વધારો કર્યો છે. ઓલિમ્પિક વિલેજમાં અધૂરુ બાંધકામ કરાયેલી હોટેલો, સિંક લિકેજ, ઊભરાતી ગટરો, ખાણીપીણીમાં જીવડાંની ફરિયાદો કરી રહ્યા છે. પરંતુ સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિકના આયોજકો મોટા ભાગની હોટેલના રૂમમાં વ્લાદિમિર પુતિનની તસવીર મૂકવાનું નથી ભૂલ્યા. એવી જ રીતે, આંતરરાષ્ટ્રીય મીડિયા જૂથોના કેટલાક પત્રકારોના રૂમમાં પીવાનું પાણી અને ઈન્ટરનેટ જેવી પ્રાથમિક સુવિધાઓ પણ નથી. હોટેલ રૂમના સિંકમાં જે પાણી આવે છે તેનાથી મ્હોં નહીં ધોવાની હોટેલ મેનેજર સલાહ આપી રહ્યા છે. કારણ કે, તેમાં કોઈ ‘જોખમી રસાયણો’ હોઈ શકે છે. સોચી ઓલિમ્પિક વિલેજ સાફસૂથરું દેખાય એ માટે રખડતાં કૂતરાઓને ઝેર અપાયું છે, જેની ઓલિમ્પિક વિલેજમાં લાશો પડેલી દેખાઈ રહી છે. આ મુદ્દે આયોજકો એનિમલ રાઈટ્સ એક્ટિવિસ્ટોનો પણ વિરોધ સહન કરી રહ્યા છે. રખડતા પશુઓને ઝેર આપવાની મંજૂરી ખુદ વ્લાદિમિર પુતિને આપી હોવાના અહેવાલોના કારણે પુતિન સામે પણ તેઓ રોષે ભરાયા છે.

મધમાં મધમાખીની ટ્વિટ 

એથ્લેટના રૂમમાં પુતિનની તસવીરો 

પુતિનની ગર્લફ્રેન્ડ  એલિના ટોર્ચબેરરની ભૂમિકામાં 

આવી ફરિયાદોથી સ્વાભાવિક રીતે જ ઉહાપોહ મચી ગયો છે. સીએનએન જેવા પ્રતિષ્ઠિત આંતરરાષ્ટ્રીય મીડિયા જૂથે પણ ફરિયાદ કરી છે કે, તેઓએ પાંચ મહિના પોતાના પત્રકારો માટે રૂમ બુક કરાવ્યા હોવા છતાં તેમને પ્રાથમિક સુવિધાઓ મળી નથી. રશિયન મીડિયાના મતે, તેમના દેશને વિશ્વ સમક્ષ નીચો દેખાડવા માટે પશ્ચિમી દેશોના પત્રકારો દરેક વાતને બઢાવી ચઢાવીને રજૂ કરી રહ્યા છે. રશિયાએ ખૂબ મહેનતથી ચાળીસ હજાર બેઠકો ધરાવતું સ્ટેડિયમ તૈયાર કર્યું છે. આટલું મોટું આયોજન કરાઈ રહ્યું હોય ત્યારે તે બિલકુલ ખામી ના રહે એ શક્ય જ નથી. રશિયન મીડિયાની વાતમાં સત્યનો અંશ જરૂર છે. એ વાતમાં કોઈ શંકા નથી કે અમેરિકા અને યુરોપના દેશો રશિયાને નીચું દેખાડવાના ભરપૂર પ્રયાસ કર્યા છે. પરંતુ સામે પક્ષે ઓલિમ્પિક જેવા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરના રમતગમત સમારંભમાં રશિયાએ ગોટાળાની હારમાળા સર્જીને બીજા દેશોને રાજકારણ ખેલવાની તક આપી છે.

પશ્ચિમી મીડિયાના સમાચારોથી ઉશ્કેરાઈને રશિયાના નાયબ વડાપ્રધાન દમિત્રિ કોઝાકે દલીલ કરી છે કે, અમારી પાસે હોટેલના રૂમમાં ભાંગફોડ કરાયાના સર્વેઇલન્સ ફૂટેજ છે. લોકો પાણીના નળ બંધ કર્યા વિના હોટેલ રૂમ છોડીને જતા રહે છે... ખેર, નાયબ વડાપ્રધાનની આ દલીલ પછી ‘પ્રાઈવેસી’ માટે અત્યંત સંવેદનશીલ અમેરિકન અને યુરોપિયનો ભડક્યા હતા. છેવટે દમિત્રિ કોઝાકના પ્રવક્તાએ વૉલ સ્ટ્રીટ જર્નલ સમક્ષ ફેરવી તોળ્યું હતું કે, “...નાયબ વડાપ્રધાનથી ભૂલથી બોલી ગયા છે. હોટેલ રૂમમાં અમે સર્વેઇલન્સ કેમેરા નથી લગાવ્યા.”

રશિયાએ ભવ્યાતિભવ્ય ઓપનિંગ સેરેમની યોજીને વિશ્વને કંઈક બતાવી દેવાનો પ્રયાસ જરૂર કર્યો છે, પણ આટઆટલા છબરડાં પછીય એ પ્રયાસ કઢંગો સાબિત થયો છે. યુરોપિયન મીડિયા પણ રશિયાને વિશ્વ સમક્ષ નીચું પાડવા સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિકની નાની ભૂલોને પણ બઢાવી-ચઢાવીને રજૂ કરી રહ્યું છે અને સોચી ઓલિમ્પિકને ‘પુતિન્સ ઓલિમ્પિક’નું બિરુદ પણ આપી દીધું છે. ઓપનિંગ સેરેમની વખતે ટેનિસ ખેલાડી મારિયા શારાપોવા ઓલિમ્પિક ટોર્ચ લઈને સ્ટેડિયમમાં પ્રવેશે છે અને ભૂતપૂર્વ જિમ્નાસ્ટ એલિના કાબેએવાને સોંપે છે. એલિના એક સમયે પુતિનની ગર્લફ્રેન્ડ હતી હજુ તેઓ એલિના પ્રત્યે કુણી લાગણી ધરાવે છે, એવા અહેવાલો વિશ્વભરના માધ્યમોમાં ચમક્યા હતા. આ તમામ સમાચારોના તાણાવાણા જોડ્યા પછી એટલું ચોક્કસ કહી શકાય કે, વ્લાદિમિર પુતિને દુનિયાને કંઈક બતાવી દેવાના નશામાં ગંભીર ભૂલો કરી છે અને સોચી વિન્ટર ઓલિમ્પિકને અત્યાર સુધીનો સૌથી ‘પોલિટિકલ ઓલિમ્પિક’ સાબિત કરી દીધો છે. 

નોંધઃ તમામ તસવીરો ઈન્ટરનેટ પરથી લીધી છે.